Θέλοντας να μάθει κανείς τα πιο χτυπητά στοιχεία των Ελλήνων, δεν έχει παρά ν’ ανέβει μαζί τους σ’ ένα πλοίο. Αν πρέπει κανείς να ξεχωρίσει ένα-δύο χαρακτηριστικά του λαού μας, αυτά είναι η αγάπη για τη θάλασσα και την περιπέτεια. Όντας θαλασσινός λαός, οι Έλληνες έζησαν από και με τη θάλασσα, φτάνοντας στα πέρατα του κόσμου κι ανακαλύπτοντας τα μυστήριά του. Ίσως το πιο εύγλωττο παράδειγμα αυτής της σχέσης είναι ο αποικισμός της Μαύρης Θάλασσας και η μετατροπή της από Άξενο Πόντο σε ελληνική λίμνη.

Παρά το θαυμασμό μας για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, είναι αλήθεια πως η αρχαία ελληνική κοινωνία επεφύλασσε μια υποδεέστερη θέση για τη γυναίκα. Η γυναίκα προοριζόταν για μια ζωή περιχαρακωμένη στα όρια του οίκου της (τον οποίο βέβαια διαφέντευε – κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ...), αφοσοιωμένη στη φροντίδα συζύγου και παιδιών, αποστερημένη από την εκπαίδευση πέρα από τα βασικά, καθώς και από την κοινωνική ζωή, εκτός από ορισμένες εορτές και ειδικές περιστάσεις.

Αρκετά συχνά, όταν μελετά κανείς τον υπόκοσμο μιας άλλης εποχής, τείνει να του δώσει μια ποιητική, ρομαντική, ακόμη και ηρωική νότα. Δημιουργεί έτσι για τους μη ευνοημένους της ιστορίας μια λαμπερή εικόνα, που τις περισσότερες φορές δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ένα κλασσικό παράδειγμα είναι οι εταίρες στην αρχαία Ελλάδα, των οποίων η ζωή ήταν πολύπλευρη, αλλά όχι πάντα τόσο λαμπερή∙ μ’ αυτές θ’ ασχοληθούμε στο σημερινό κείμενο.

Ο τόπος μας έχει υπερπληθώρα από σκιώδεις κυβερνήτες. Μια βόλτα στο πάρκο, μια διαδρομή με λεωφορείο ή ταξί – ειδικά με ταξί – σε πείθει ότι στην Ελλάδα υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι έτοιμοι να λύσουν αύριο κιόλας τα φλέγοντα ζητήματα της χώρας, αρκεί να κυβερνήσουν. Από τι εξαρτάται, όμως, η ορθή διακυβέρνηση; Σε προηγούμενα κείμενα είχαμε ασχοληθεί με διάφορες αρετές∙ στο σημερινό κείμενο θα εστιάσουμε στην αποφασιστικότητα και την επιμονή, δύο αρετές που οδηγούν συνδυασμένες στην επιτυχία.

Ο Ιταλός ιστορικός και φιλόλογος Luigi Canfora, θρηνώντας για τα χαμένα έργα της αρχαιότητας, έγραψε κάποτε πως η ιστορία της είναι μια απέραντη θάλασσα και τα έργα που έχουν διασωθεί ως τις μέρες μας μοιάζουν με μικρά, διάσπαρτα νησάκια• τέτοιο είναι το μέγεθος της απώλειας των αρχαίων πολιτισμών. Το κόστος αυτό δεν μπορούμε να το κατανοήσουμε, εκτός αν πέσουμε τυχαία πάνω σ’ ένα άγνωστο ως σήμερα αρχαίο έργο. Στο προηγούμενο κείμενο παρακολουθήσαμε την ιστορία της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.