Με τις Ελικωνιάδες Μούσες ας αρχίσουμε το τραγούδι·
που κατοικούν τον Ελικώνα, όρος μέγα κι ιερό,
και χορεύουν γύρω από μενεξεδένια κρήνη με πόδια ανάλαφρα,
στον βωμό του παντοδύναμου γιου του Κρόνου
κι αφού λούσουν το τρυφερό κορμί τους στα νερά του Περμησσού
και της Ιπποκρήνης ή του θεϊκού Ολμειού
στου Ελικώνα τις απάτητες κορφές στήνουν χορούς
όμορφους, χαριτωμένους, τον ρυθμό κρατώντας με τα πόδια τους*.

Χάρη στην αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας τα τελευταία 100 χρόνια, είναι πια διάχυτη η πεποίθηση ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα μεγαλύτερα προβλήματα κι αινίγματα του παρελθόντος, αυξάνοντας τη γνώση μας σε δυσθεώρητα επίπεδα. Η σαθρότητα αυτής της άποψης φαίνεται αν κοιτάξει κανείς το κενό που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος, παρά τα τεχνολογικά θαύματα. Απλά σκεφτείτε ότι τα περισσότερα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είναι συχνά κουτσουρεμένα, ενώ πολλά διάσημα στην αρχαιότητα έργα είναι σήμερα χαμένα και οι συγγραφείς τους απλώς ονόματα.

Η γεωγραφία είναι η επιστήμη των ονειροπόλων. Είναι αυτή που δίνει τις πιο γλυκές υποσχέσεις στις παιδικές ψυχές, γι’ αυτό οι μαθητές συνήθως τη λατρεύουν. Τι χαρίζει στους ανθρώπους η γεωγραφία; Κατά πρώτον, αυτοπεποίθηση που αποκτά κανείς γνωρίζοντας τον τόπο του και περηφάνεια για τις ομορφιές του. Έπειτα, γνώση για να προοδεύσει και να προστατευθεί από υπαρκτούς και εν δυνάμει εχθρούς. Το σημαντικότερο όμως: ιστορίες για τόπους και λαούς μακρινούς και άγνωστους.

Κάνοντας βόλτα στην πλατεία, όλο και κάποιον – συχνά ηλικιωμένο – θα ακούσει κανείς ν’ αναπολεί τις «παλιές, καλές μέρες», όταν όλα ήταν ρόδινα, γιατί υπήρχε τάξις και πειθαρχία, κοιμόμαστε με ανοιχτές τις πόρτες και το κράτος δούλευε καλά. Τις περισσότερες φορές όσοι διηγούνται δεν έχουν ζήσει την εποχή που αναπολούν ή δεν έχουν συναίσθηση τι ακριβώς συνέβαινε τότε. Άλλοι πάλι δαιμονοποιούν πρόσωπα και εποχές για κάθετι κακό, για να εξηγήσουν δυσεξήγητα πράγματα του παρόντος. Αυτή δεν είναι πρόσφατη συνήθεια• την είχαν ασφαλώς και οι αρχαίοι Έλληνες.

Με την άνοδο του διαδικτύου και την αλματώδη εξέλιξη των μηχανών αναζήτησης οι εγκυκλοπαίδειες έχασαν τη αξία που είχαν για το μέσο άνθρωπο. Όσο προχωρεί η επιστήμη, τόσο αυξάνεται η σημασία της εξειδίκευσης κι αντίστοιχα η τάση πολλών να ασχολούνται μόνο με το αντικείμενό τους ή μεμονωμένα γνωστικά αντικείμενα αγνοώντας οτιδήποτε πέρα απ’ αυτά. Κι όμως ο εγκυκλοπαιδισμός έχει κατακτήσει ως πνευματική στάση μια περίοπτη θέση στην εξέλιξη του ατόμου και των κοινωνιών.